domenica 29 aprile 2012

ARREGODUS DE SA GHERRA DE RUSSIA DE TZIU LICIU GARAU



TRATTO DA COMUNE DI USSARAMANNA


(...)Apu connotu duas guerras mundialis e in sa
segunda  m‟est  tocau a  donai  sa parti mia puru,
una bella passillada in Russia, durada casi un
annu e mesu, chene contai s‟inghitzu e s‟acabada.Seu partiu de bidda in su mesi de martzu de su
1940 e apustis s‟addestramentu a Verona apu
passau casi dus annus a Bolzano e Merano;
apustis torra a Bolzano e Verona. Su 10 de su
mesi de axrobas de su 1942 m‟ant fatu artziai in
d‟unu trenu, de cussus chi usant po carriai 
bestiamini, destinau a Millerovo chi s‟agatàt in 
Russia, acanta su Donec, unu frumini mannu, e 
de una citadi manna. Bellu logu po arai lori, totu 
paris cument‟e una mesa e totu arau a patata e a 
cixiniau, ma finiu su tempus bellu est arribau 
s‟ierru, ddu est cabau unu pagheddu „e frius, ni e 
ghiaciu, unu frius de ddui morri… No fadiat a 
abarrai in foras prus de una scutixedda, tocàt a 
s‟acorrai aìntru de domu po no si ghiaciai. M‟iant 
donau unu bellu incarrigu parou: “portaferiti” e 
“portalettighe”! Su repartu miu fiat unu spidali de
campu; si portant is sordaus ferius sgomberaus 
de primu linea, prima de ddus rimpatriai in 
Italia. Nd‟ap‟ai biu pòburus mali cumbinaus! 
M‟est capitau de depi fai una fossa po interrai una 
pariga de mortus chi iant agatau ancà fiaus nosu. 
Donnia tanti mi tocàt a fai unu turnu de guardia, 
ma po fortuna no duràt prus de unu cuartu de 
ora, po su motivu ca, mancai fessi beni bistiu, 
ddu fuit tropu frius. De s‟allogiu parriat chi fessit
una scola, de su ranciu no si podiaus chesciai, seu
siguru  ca atrus  staìant  meda peus de mei e de is cumpangius mius.
Po fintzas a sa fini, po torrai in Italia, sa fortuna
s‟at assìstiu: su comandanti nostu fiat stau
previdenti e iat pensau in tempus de fai provista
de nafta po su camion e aici, candu s‟ant donau
s‟ordini de rientrai, eus potziu fai unu bellu tretu
cun su mezzu militari fintzas in Romania e
apustis, s‟inc‟ant fatu artziai in d‟unu trenu e
s‟ind‟ant bitìu a Firenze. Certu ca mi stringiat su
coru pensendu a cussus pòburus de sa primu
linea chi funt dèpius torrai chen‟e mezzus, a pei
scrutzus, mali bistius e cun pagu pani puru.
Apustis de unu mesixeddu m‟ind‟ant mandau in
Sardinnia, a domu.